Algemeen
Zwam is een verzamelnaam voor alle soorten houtaantastende schimmels, zoals huiszwam kelderzwam, poriënzwam en paaltjeszwam.
De huiszwam is de meest beruchte soort. Deze zwam ontwikkelt zich vanuit sporen (microscopisch kleine zaadjes). Wanneer deze zich op een gunstig terrein bevinden, kunnen ze ontkiemen. Na het ontkiemen groeien ze uit tot een netwerk van fijne draden, die een mycelium vormen. Naargelang de omstandigheden kan dit mycelium zich van een witte, vlokkige massa tot een parelgrijze of witte viltachtige “vellen” ontwikkelen. Soms zijn er nog andere kleurschakeringen mogelijk.
In een volgend groeistadium bundelen de draden zich tot strengen, die tot 1 centimeter dik kunnen worden. Deze strengen kunnen, indien de omstandigheden gunstig zijn, groeien over grote afstanden en doordringen in het metselwerk. De kleur van de strengen is licht- tot donkergrijs. In gunstige omstandigheden zijn ze taai en elastisch ; bij uitdroging worden ze broos.
Het vruchtlichaam van de zwam heeft meestal een ronde of ovalen vorm. De kleur is meestal roestbruin met een witte tot geelwitte groeirand. Het roestbruine gedeelte bevat de sporen, die zich opnieuw met de lucht zullen verspreiden.
Schade
Oorzaak is over het algemeen een vochtprobleem, vaak in combinatie met een slechte ventilatie. De grootste vijand van hout in gebouwen is vocht. Als hout langdurig vochtig is en blijft ontstaat er een zwamaantasting die houtrot veroorzaakt en de sterkte van het hout drastisch aantast.
De meest schadelijke houtaantaster uit de familie van de bruinrot is de huiszwam. Hij brengt vocht in de houten constructies van een gebouw en creëert daar een optimale atmosfeer voor zichzelf om zich te kunnen verspreiden. De huiszwam kan zich snel ontwikkelen wanneer de omstandigheden optimaal zijn. Sombere, slecht geventileerde vochtige ruimtes en een regelmatige temperatuur vormen een uitstekende voedingsbodem. De schimmelvorming kan heel snel gaan. Bij een vochtigheidsgraad in het hout van 30% en een temperatuur van 20 °C wel 6 mm per dag!
Wanneer niet alle omstandigheden gunstig zijn, zal de huiszwam zijn groei niet stoppen. Wanneer alle voedingsbestanddelen uit het hout opgebruikt zijn, zal ze via het metselwerk naar een andere ruimte doordringen en daar het hout gaan aantasten, zelfs al is er geen vocht aanwezig. Zo kan een “gezond” aangrenzend huis door de huiszwam aangetast worden.
Wanneer alle omstandigheden ongunstig zijn, zal de huiszwam niet afsterven, maar in een latente toestand aanwezig blijven. Wanneer de omstandigheden opnieuw gunstig worden, zal zij zich verder ontwikkelen. Vandaar de noodzaak om een aantasting door de huiszwam altijd serieus te nemen.
De zwam tast de houten constructie van een gebouw aan door het hout nat te maken met het eigen vocht dat wordt gevormd wanneer de zwam zich voedt met de cellulose uit het hout. De hoeveelheid cellulose in het hout neemt af waardoor het krimpt en brokkelig uiteenvalt. Het hout verliest gewicht en wordt gevaarlijk broos door het verlies van stabiliteit. Zelfs schade die er verwaarloosbaar uitziet, kan de stabiliteit van een houtstructuur voor de helft doen afnemen.
De huiszwam gebruikt oxalic zuur om het hout af te breken, maar om te kunnen overleven dient de zwam het zuur te neutraliseren met kalk. Daarom komt de huiszwam altijd voor in gebouwen waar ook metselwerk aanwezig is, zodat zijn schimmeldraden zich kunnen ontwikkelen. In het eerste stadium groeit de huiszwam als wollig wit mycelium (zwamvlok), zowel aan de buitenkant als in het hout. In een vochtige omgeving scheidt het mycelium druppels puur water uit waaraan de zwam de Latijnse naam ontleent: Serpula Lacrymans (Lacrymans = wenen).
Het mycelium verandert geleidelijk in een geel-grijze coating, met 3-4 mm lange schimmeldraden. Door middel van deze draden verspreidt het zich over grote oppervlakken, zelfs over steen waarin geen enkel voedingsmiddel voor de zwam aanwezig is.
Wering/Bestrijding
Eerst bepalen we welke zwamaantasting het is en wat de oorzaak hiervan is. Daarna kijken we welke delen zijn aangetast, en inspecteren ook de aanliggende panden.
Dan is het zaak om allereerst de oorzaak weg te nemen, bijvoorbeeld lekkage herstellen en ventalatie verbeteren. Daarnaast ruim het aangetaste hout verwijderen, ook de muren pleisterwek weghalen waar de schimmel op zit. Het bestaande en nieuwe hout preventief behandelen.
Als de kruipruimte ook vochtig is moeten we het besmette zand hier weghalen en vervangen door schoon zand. Ook de nieuwe bodembedekking moet preventief behandeld worden.
Vervolgens moet de eerste jaren het geheel periodiek worden geïnspecteerd zodat gelijk kan worden ingegrepen als er toch weer zwam ontstaat. Kortom zwambestrijding is werk voor specialisten